Zeggenschap vergroot werkgeluk én verbetert de zorg

Wat betekent zeggenschap voor zorgprofessionals? 

Zorgprofessionals die invloed hebben op hun werk voelen zich meer betrokken, verantwoordelijk en gemotiveerd. Volgens het Landelijk Actieplan Zeggenschap (LAZ) gaat het om de ruimte om zelf beslissingen te nemen over het eigen vak en actief bij te dragen aan beleid en processen binnen de organisatie.

Die betrokkenheid gaat verder dan de dagelijkse zorg voor patiënten. Het draait ook om inspraak bij teaminrichting, werkprocessen, beleidskeuzes én innovatie. Door hun kennis en ervaring in te brengen, kunnen zorgmedewerkers de kwaliteit van zorg verbeteren en efficiënter werken.

Zeggenschap kan zich op verschillende niveaus manifesteren:

1. Individueel zeggenschap: De vrijheid om zelfstandig keuzes te maken in het dagelijks werk, gebaseerd op eigen expertise.  
2. Team zeggenschap: Meepraten over samenwerking, taakverdeling en werkdruk.  
3. Organisatorische zeggenschap: Denk aan deelname aan medezeggenschapsraden of beleidsteams die meebeslissen over koers en vernieuwing.  

Waarom zeggenschap belangrijk is voor werkgeluk en kwaliteit van zorg

Zorgprofessionals die kunnen meebeslissen over de manier waarop hun werk is georganiseerd, voelen zich meer betrokken en gemotiveerd. Rolf de Wilde benadrukt dat dit niet alleen ten goede komt aan de werkervaring van medewerkers, maar ook een directe impact heeft op de kwaliteit van zorg.

Als medewerkers invloed hebben op beleid, werkafspraken en de inrichting van hun dagelijkse praktijk, leidt dat tot:

• Hogere werktevredenheid
• Betere zorgresultaten
• Meer innovatie en verbeteringen in de zorgpraktijk
• Eigenaarschap en verantwoordelijkheid

Voor HRM-professionals betekent dit dat invloed op het werk geen ‘extra’ is, maar een strategische randvoorwaarde voor duurzame inzetbaarheid en medewerkerstevredenheid. Medewerkers die zich serieus genomen voelen in hun rol, nemen vanzelf meer verantwoordelijkheid en dragen actief bij aan verbeteringen binnen de organisatie.

Daarnaast biedt het kansen voor professionele groei. Door betrokken te zijn bij besluitvorming, ontwikkelen zorgprofessionals leiderschapsvaardigheden, vergroten ze hun expertise en werken ze intensiever samen met collega’s binnen én buiten het team. Dat versterkt de samenhang en verhoogt het niveau van zorgverlening.

De uitdagingen bij het invoeren van zeggenschap in zorgorganisaties

Meer invloed voor zorgmedewerkers zorgt aantoonbaar voor meer werkplezier én betere zorg. Toch is het niet eenvoudig om dat te realiseren. Veel zorgorganisaties zijn hiërarchisch ingericht. Daardoor is er weinig ruimte voor inspraak, zelfs als medewerkers de kennis in huis hebben. Ook de hoge werkdruk vormt een belemmering: er is simpelweg weinig tijd voor overleg of beleidsmatige betrokkenheid. 

Daarnaast speelt cultuur een sleutelrol. Zonder actief leiderschap en een veilige werkomgeving waarin ideeën serieus genomen worden, blijft participatie beperkt.

Voor HR ligt hier een duidelijke opdracht: maak ruimte, stimuleer dialoog en geef medewerkers structureel een stem in hoe het werk is georganiseerd.

Succesvolle praktijkvoorbeelden

Hoewel het realiseren van zeggenschap voor zorgmedewerkers in veel zorginstellingen een uitdaging is, zijn er ook mooie voorbeelden van organisaties die succesvol zeggenschap hebben geïmplementeerd. Deze praktijkvoorbeelden laten zien hoe zorgmedewerkers meer invloed kunnen krijgen op hun werk en hoe dit niet alleen leidt tot een betere werkervaring, maar ook tot betere zorg voor de patiënten. 

Zo gingen we eerder ook in gesprek met GGZ-organisatie Centiv, waar zelfbestuur een belangrijke rol speelt in het vergroten van werkgeluk en het verbeteren van zorg. Lees hier hoe zij dat aanpakken.

Zeggenschap bij GGD Delfland: vertrouwen en ruimte voor groei

Bij GGZ Delfland wordt professionele zeggenschap actief gestimuleerd. Marieke Tetteroo, Verpleegkundig Specialist en Manager Behandelzaken, benadrukt het belang van vertrouwen. “Een goede leider zegt: 'Ik geloof in jouw idee, laat maar zien wat je kunt.' Door vertrouwen te tonen, geef je professionals de ruimte om verantwoordelijkheid te nemen en te groeien.”

Marieke legt uit dat leiders niet alles hoeven te weten, zolang ze maar vertrouwen op de deskundigheid van hun team. Zo signaleerde een verpleegkundige dat patiënten de zorgprofessionals slecht konden vinden. De leidinggevenden hadden dit probleem nog niet opgelost, maar het team wist hier wél een werkbare oplossing voor te bedenken.

Daarnaast benadrukt ze dat leidinggevenden professionals moeten prikkelen om met ideeën te komen. Dit kan door hen te betrekken bij besluitvorming, te stimuleren zich breed te oriënteren en hen de kans te geven zich verder te ontwikkelen.

Volgens Marieke draait goed leiderschap om het herkennen van de competenties binnen het team en deze optimaal in te zetten. “Vertrouw op je mensen en geef ze de ruimte om te laten zien wat ze kunnen.” Zo creëer je een cultuur waarin professionals zich verantwoordelijk voelen en bijdragen aan zowel hun eigen groei als de verbetering van de zorgkwaliteit.

Zeggenschap voor professionals bij Sensire

Bij Sensire werken Yvanka Klein Holte en Jacqueline Wiltink-Stok aan het vergroten van de zeggenschap voor zorgprofessionals. Als leden van de Verpleegkundige Raad willen ze het beleid eerder beïnvloeden en het perspectief van professionals meenemen bij beslissingen.

De Raad kan nu advies geven vóór beleidsbeslissingen, dankzij een medezeggenschapsregeling die duidelijke afspraken maakt over informatie-uitwisseling, adviesmomenten en onderwerpen. Na twee jaar ontwikkeling zijn de kaders nu vastgesteld. Dit zijn een aantal onderwerpen die worden benoemd in de medezeggenschapsregeling:

·      Wie wanneer welke informatie van de ander krijgt 
·      Hoeveel tijd wij als Raad minimaal hebben om advies te geven  
·      De onderwerpen waarover we advies moeten geven 
·      Op welke gronden wij dat doen 
·      Maar ook waar een lid van de Raad aan moet voldoen

De Raad krijgt invloed op hoe het vak wordt uitgeoefend en zal de kaders samen met het bestuur verder invullen. "We krijgen de ruimte en het vertrouwen om zeggenschap vanuit medezeggenschap te realiseren," zeggen Yvanka en Jacqueline.

De kracht van professionele zeggenschap bij Santé Partners

In juli 2023 introduceerde Santé Partners een model voor Professionele Zeggenschap. Daarmee krijgen zorgprofessionals meer invloed op hun werk en op beleidsbeslissingen, met als doel: meer werkplezier én betere zorg.

Het model werkt met themacommissies en vakgroepen die voorstellen doen over onderwerpen als infectiepreventie en wijkverpleging. De voorzitters vormen samen een Professionele Raad die rechtstreeks schakelt met het management. Dit zorgt voor open communicatie en gedeelde verantwoordelijkheid.

“Zorgprofessionals moeten invloed kunnen uitoefenen op het beleid. Dit bevordert zowel de zorg als het werkplezier,” zegt Hetty Bogerd, Specialist Begeleider Thuis en vakgroepvoorzitter. Bestuurder Rogier van Dijk erkent dat de balans tussen tijd en inhoud soms lastig is, “maar we zijn hiermee aan de slag.”

Na één jaar zijn de resultaten positief: hogere zorgkwaliteit, meer gelijkwaardigheid en een duurzame impuls voor de organisatie.

Zes tips om zeggenschap in de zorg te vergroten

Zeggenschap is een krachtige tool voor het verbeteren van werkgeluk én de kwaliteit van zorg. Wanneer zorgmedewerkers invloed kunnen uitoefenen op hun werk, voelen ze zich verantwoordelijk voor de zorg die ze leveren. Dat verhoogt hun betrokkenheid en motivatie, en leidt tot innovatie, betere zorgresultaten en een sterkere werkcultuur. De praktijkvoorbeelden van GGD Delfland, Sensire en Santé Partners tonen aan dat zeggenschap haalbaar is – mits het gedragen wordt door de hele organisatie.

Voor HR-professionals en leidinggevenden betekent dit: durven loslaten, ruimte creëren en vertrouwen op de kracht van professionals. Deze zes tips helpen daarbij:

1. Geef teams structureel tijd en ruimte om mee te denken over beleid en werkprocessen.
2. Stel themacommissies of vakgroepen in, waarin professionals input leveren over zorgthema’s.
3. Zorg voor een laagdrempelige verbinding met het management, bijvoorbeeld via een professionele raad.
4. Train leidinggevenden in coachend en participatief leiderschap.
5. Start klein, bijvoorbeeld door teams hun eigen werkroosters of taakverdeling te laten bepalen.
6. Evalueer samen de resultaten van beslissingen waaraan medewerkers hebben bijgedragen.

Zeggenschap vraagt om een cultuur waarin luisteren, vertrouwen en samenwerken centraal staan. Als HR die ruimte mogelijk maakt, groeit niet alleen het werkgeluk van zorgprofessionals – maar ook de toekomstbestendigheid van de zorg.

Dit artikel is geschreven door Charlotte van Aarle, junior HRM-professional bij Reijn. Meer weten over het vergroten van invloed op het werk, werkgeluk en organisatiecultuur in de zorg? Neem contact met ons op of bezoek www.reijnhrm.nl.